«Журналистика қудрати дигар ва беҳтар кардани ҷаҳонро дорад», — возеҳ, равшан ва огоҳона менависад Камоли Қурбониён дар китоби тозанашри хеш «Журналист барои ҳамеша». Дар ҳар сатри китоб назари дақиқ, ҷӯяндагӣ, заковат ва тафаккури пӯёи Камоли Қурбониён эҳсос мегардад.
Китоби «Журналист барои ҳамеша» аз рӯзгор, осор ва андешаю афкори ҳафт журналисти номдори тоҷик — Фарзонаи Хуҷандӣ, Бобохони Маҳмад, Талъат Нигор, Абдулқодири Раҳим, Ҳуриннисо Ализода, Марямбонуи Фарғонӣ ва Акбари Саттор қисса мекунад. Сабки нигориши китоб бо шеваи хос ва навоварона буда, матлабҳои он аслан дар шакли мустанад ва таҳқиқӣ манзури хонанда гаштаанд. Чун Камоли Қурбониён журналисти соҳибназар аст, нигоҳи равшани ӯ дар бозгӯ кардани рӯзгор, осор ва афкори қаҳрамонони китоб ҷолиб, ҷозиб ва матлуб афтодааст.
«Журналистон асрорро фош месозанд, пажӯҳиш анҷом медиҳанд, адолатро барқарор мекунанд. Намунаҳои зиёде мавҷуданд, ки ба шарофати заҳмати журналистон раванди таърих ба маънии воқеии ибора дигар шудааст»,- нигоштааст Камоли Қурбониён. Ин андеша мисли равзанаест, ки аз он муаллифи китоб ба дунёи журналистика ва ҷойгоҳу мақоми журналистон менигарад. Ин ҳамон зовияест, ки тавассути он хонандаро ба дунёи ишқу армон, кору зиндагии қаҳрамонони китоб раҳнамун месозад.
Китоби «Журналист барои ҳамеша» асари таҳқиқотист. Чаро? Дар муҳтавое, ки дар бораи Фарзонаи Хуҷандӣ навишта шудааст, мехонем:
«Иттилои расмӣ
Кӯдакӣ ва хонавода
Корномаи эҷодӣ
Тарҷумаҳо
Зиндагии хусусӣ
Имрӯзи Фарзонаи Хуҷандӣ
Эҷодиёт».
Инҳо номи матлабҳое ҳастанд, ки муаллиф дар бораи Фарзона менависад. Нуктаи муҳим дар ин муҳтаво он аст, ки Камоли Қурбониён ҳар матлаберо, ки менависад, ҳамчун як пажӯҳишгар намоён мешавад. Андешаҳои ӯ амиқ, воқеъбинона ва асоснок ифода мегарданд. Масалан, вақте дар бораи мақоми шоирии Фарзона сухан дар миён меорад, менависад: «Фарзона аз зумраи ҳамон шоирони имрӯзи тоҷик аст, ки эҷодкорони навгаро шинохта шудаанд. Бо эътирофи муҳаққиқон, ӯ бо сабку салиқа ва садои хоси эҷодӣ вориди майдони адабиёт гардидааст». Ҳамин тавр, бо баёни андешаи худ ва назари шоирону адабиётшиносон мақоми шоирии Фарзонаро мушаххас месозад. Албатта, муаллифи китоб танҳо дар бораи Фарзонаи Хуҷандӣ ин корро намекунад, балки ҳар қаҳрамони асари худро ҳамин тавр бо далелҳо ва мустанад муаррифӣ месозад.
Ин нуктаро таъкид кардан бамаврид аст, ки китоби «Журналист барои ҳамеша» хусусияти тазкираӣ низ дорад, аммо бо шеваи комилан ҷадид эҷод шудааст. Ин хусусияти китоб дар тасвири зиндагинома ва нишон додани эҷодиёти қаҳрамонон инъикос мегардад.
Нуктаи муҳими дигари китоб дар бахшҳои «50 посухи хотирмони Фарзонаи Хуҷандӣ», «100 қоидаи зиндагии Бобохони Маҳмад», «25 ёднома аз 70 соли умр»-и Талъат Нигор, «60 сабаби навиштани китоби «Зиндагие баландтар аз ин зиндагӣ», «101 қаламкаш андар сифоти Ҳуриннисо Ализода», «40 ёддошт аз дафтари хотироти Марямбонуи Фарғонӣ» ва «50 факти ҷолиб оид ба Акбари Саттор» баръало мегардад.
Муаллиф ин тарзи пешниҳоди маводро пештар аз китоби «Журналист барои ҳамеша» дар маҷмуаи дигари худ «Зиндагие баландтар аз ин зиндагӣ» таҷриба кардаю муваффақ шуда буд. Ин бор низ ӯ ин корро муваффақона анҷом медиҳад ва хонандаро бо паҳлуҳои гуногуни афкор ва осори қаҳрамононаш ошно мегардонад. Камоли Қурбониён тавонистааст дар «50 посухи хотирмони Фарзонаи Хуҷандӣ» хонандаро ба дунёи зебо ва андешаҳои бикру хотироти рангини шоир ҳидоят созад. Ин бахш он қадар ҷолиб аст, ки хонанда онро ба як нафас мехонад ва як ҷаҳон баҳраи маънавӣ мегирад. Масалан, Фарзона ба саволи «- Дар миёни аҳли адаби рус ин андеша маъмул аст: «Пушкин ҳамаи дору мадори мост». Оё мо ҳам дар мавриди ягон шоири бузурги тоҷик гуфта метавонем, ки «ӯ ҳамаи дору мадори мост?», чунин посух медиҳад: «- Мо бисёр бузургони офоқгиру ҷаҳонтасхир дорем, аммо ман гирифтору дилбаставу мафтуни Мавлонои Балхам. Ҷалолуддини Балхӣ, ки ҳич наметавонам андозаи бузургиашро муайян кунам… Ба пиндори ман, ҳаҷми руҳи як инсони нобиға ҳам ҳаргиз ба ин фаррохӣ нест. Умуман ман дар дунё шоиреро ба ин вусъат ва масоҳат надидаам…».
«100 қоидаи зиндагии Бобохони Маҳмад» низ пур аз хикмат аст. Он китоби алоҳидаест пур аз таҷрибаи зиндагӣ ва дарси ҳаёт. Намунаҳои зерин аз ҳамин бахшанд: «Вақте шарафи инсонии ман дар миён аст, омодаам ба ҷанги шер бархезам», «Қуллаи дарпешистодаро ба он хотир фатҳ мекунам, ки имкони фатҳи қуллаи ояндаро ба даст орам», «Мекӯшам, ки ба майли худ зиндагӣ кунам, на ба муроди дигарон».
Камоли Қурбониён бо овардани «100 қоидаи зиндагии Бобохони Маҳмад» чеҳраи зоҳирию ботинии қаҳрамонро хеле барҷаста нишон медиҳад. Ҳар нуктае, ки дар ин бахш зикр мегардад, аз таҷрибаи як инсони вораста, ки шебу фарози зиндагиро дидаю лаззати шодию ғамашро чашидааст, пеши назар ба ҷилва меояд.
«25 ёдмонда аз 70 соли умр»-и журналисти хушном Талъат Нигор хотироти ширину ибратомӯзи ӯро дар солҳои гуногун фаро мегирад. Дар баробари ин ёдномаҳои Талъат Нигор чеҳраи худи ӯро чун як эҷодкор – журналисти боистеъдоду қавиирода ба намоиш мегузорад. Хонанда аз ҳар сатри навиштаи ӯ фарёди дил, умеду орзу, кору пайкорашро мешунаваду мебинад. Дар хотироти Талъат Нигор чеҳраҳои машҳури илму адаби мо Воҳид Асрорӣ, Боқӣ Раҳимзода, Сотим Улуғзода, Муаззама Аҳмадова… зоҳир мешаванд, як саҳифаи рангини рӯзгорашон ба тасвир кашида мешавад ва барои шинохти гӯшаҳои ноаёни зиндагии он азизон ба хонандаю пажӯҳишгарон ёрӣ мерасонад.
Камоли Қурбониён бо ҷой додани «25 ёдмонда аз 70 соли умр»-и Талъат Нигор кӯшидааст то чӣ андоза пурбор будани зиндагии ин журналисти машҳурро нишон диҳад. Кӯдакӣ, наврасӣ, донишҷӯӣ, корномаи журналистӣ, зиндагии хусусӣ ва имрӯзи Талъатбонуро бо ҳамин васила пурратар, комилтар ба хонанда муаррифӣ созад.
Қаҳрамони дигари китоби «Журналист барои ҳамеша» рӯзноманигор, шоир ва нависандаи навовар Абдулқодири Раҳим аст. Соле пеш Камоли Қурбониён дар бораи Абдулқодири Раҳим китобе бо исми «Зиндагие баландтар аз ин зиндагӣ» навишта буд. Он китоб, воқеан ҳам, бо тарзи нигориш, баёни мавзуъ, бозгӯи паҳлуҳои мухталифи рӯзгор ва осори Абдулқодири Раҳим як асари тоза ва ҷаззобест, ки зуд машҳур гашт. Муаллиф дар китоби мавриди назари мо «60 сабаби навиштани китоби «Зиндагие баландтар аз ин зиндагӣ»-ро баён месозад. Дар ин бахш Камоли Қурбониён чун пажӯҳишгари адабиёт ба назар мерасад, ки андеша ва гуфтораш хеле қавӣ аст. Вай менависад: «Хостам ба муҳаққиқону мунаққидон дар таҳқиқу нақди адабии осори Абдулқодири Раҳим илҳому ангеза бахшам». Ҷои дигар ишора менамояд: «Хостам муштоқони назмро бо шоири ҳақиқӣ ва шеъри ҳақиқӣ ошно созам». Ниҳоят ба ин хулоса мерасад: «Зиндагии Абдулқодири Раҳим шеъру шеъраш зиндагист».
Ҳамин тавр барои хонанда Абдулқодири журналист ва шоирро муаррифӣ месозад ва нукта ба нукта ҳунар ва истеъдоди қаҳрамони худро ошкор менамояд.
Хушо субҳе, ки шаккарханд кардӣ,
Хуширо бо хушӣ пайванд кардӣ.
Бо ҳамин мисраъҳои Фарзонаи Хуҷандӣ, ки дар мавлуди журналисти машҳур Ҳуриннисо Ализода навиштааст, бахши «101 қаламкаш андар сифоти Ҳуриннисо Ализода» оғоз мешавад. Ин бахш бо истифода аз матолиби Фейсбук нигошта шудааст. Мушоҳида мешавад, ки матлабҳои навишта ва ё баргузидаи Камоли Қурбониён дар китоб якранг набуда, балки бо гуногунжанрию гуногунрангии худ таваҷҷуҳбарангезанд.
Ҳуриннисо Ализода, ки журналисти соҳибназару соҳибмақом аст, миёни мардум чеҳраи ошност. Муаллифи китоб кӯшидааст, ки сабаби маҳбубият, ҷасорат ва то чӣ андоза соҳибназар будани қаҳрамони хешро бо шеваи хоси пажӯҳишгарӣ кашф созад.
Қаҳрамони дигари китоб Марямбонуи Фарғонӣ аст. Бонуе бедордил, журналист ва нависандаи хушном, барандаи Ҷоизаи байналмилалии адабии ба номи Борис Пастернак. Дар бахши «40 ёддошт аз дафтари хотироти Марямбонуи Фарғонӣ» ин сатрҳоро мехонем: «Банда худро, пеш аз ҳама, публитсист медонам, публитсисте, ки асосан дар мавзуъҳои худшиносии миллӣ ва ифтихори ватандорӣ менависад».
Паёми асосии ёддоштҳои Марямбону огоҳона зистан, худро шинохтан, миллат ва бузургонашро дӯст доштан, аз худ осори хайре боқӣ гузоштан аст. Камоли Қурбониён ба таври мустанад ошкор месозад, ки Марямбону, воқеан ҳам, тимсоли муҳаббат ба миллату Ватан ва садоқат варзидан ба пешаю рисолати инсонии хеш мебошад.
Шодравон Акбари Саттор чеҳраи дигари китоб аст, журналисте, ки бо хидматҳои шоистааш ба журналистикаи тоҷик аз худ номи нек боқӣ гузошта. Камоли Қурбониён корномаи журналистии Акбари Сатторро мавриди баррасӣ қарор дода, ҷойгоҳ ва мақоми ӯро дар олами рӯзноманигорӣ мушаххас месозад. Ӯ, аз ҷумла, менависад: «Акбари Саттор аз ҳамон соли 2006 (замоне ки Акбари Саттор бори аввал раиси Иттиҳоди журналистони Тоҷикистон интихоб гардид) то дами маргаш барои боло бурдани нуфузу эътибори журналистону Иттиҳоди журналистони Тоҷикистон, муаррифии ин созмони ҷамъиятӣ дар дохилу хориҷи кишвар хидматҳои фидокоронаи қобили таваҷҷуҳ кард. Ӯ тавонист, ки ҳамкории дуҷонибаи ҳукумату ВАО-ро ба роҳ монад, Иттифоқи журналистони Тоҷикистонро чун созмони ҳамраъйи давлат ва мардум муаррифӣ намояд».
Муаллиф барои боз ҳам беҳтару хубтар муаррифӣ кардани шахсияти Акбари Саттор аз хотираҳои дӯстони ӯ истифода менамояд ва ин корро бо бахши «50 факти ҷолиб оид ба Акбари Саттор» боз ҳам пурратар месозад. Бахши мазкур хеле ҷолиб буда, таваҷҷуҳи хонандаро зуд ба худ мекашад ва бо фактҳои ҷолибе аз ҳаёти ин рӯзноманигори фақид ошно мегардад. Ҳамаи фактҳои дар бораи Акбари Саттор овардаи муаллиф ҷолиб ва ба ёд монданӣ ҳастанд.
Ҳамин тавр, китоби «Журналист барои ҳамеша» аз он ҷиҳат асари арзишманд аст, ки дар бораи ҳафт симои барҷастаи журналистикаи тоҷик маълумоти ҷолиб медиҳад. Ҳар касе, ки китобро ба даст мегирад, муштоқона онро мутолиа месозад. Ин асар пажӯҳишӣ, мустанад ва тазкираӣ аст, ки барои муҳаққиқон туҳфаи хубест. Қаҳрамонони асар бо шеваи хос, услуби ҷолиб ва матлубе муаррифӣ мешаванд, ки хоси ҳунари нигорандагии Камоли Қурбониён аст.
ВОРИС,
«Садои мардум»
