Варақгардон кардани дафтари хотироти иштирокчиёни Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олӣ ҳушдорест ба насли наврас, то ин ки ба қадри осудагии кишвар расанд. Зеро касе беҳтар аз онҳо наметавонад ҷанбаи гуногуни онро бозгӯйӣ намояд. Суҳбате доштем бо яке аз иштирокчии он Аламхон Аҳмадов.
- Дар қисмати аъзами хотираи иштирокчиён таъмин набудани амнияти вакилон омили асосии дар Қасри Арбоб баргузор шудани иҷлосия арзёбӣ шудааст…
- Дуруст аст. Он вақт на танҳо барои вакилон, балки барои шаҳрвандони одӣ низ шаҳри Душанбе хатарзо маҳсуб мешуд. Хоса, барои зодагони қисмати ҷануби мамлакат давраи бениҳоят ҳассос буд. Ҳатто суроғаи шахсони «лозим» ба силоҳбадастон дастрас ва онҳо таъқиб мешуданд. Бо ин сабаб ман низ чанд моҳ дар хонаи яке аз дӯстон маскун будам.
- Озими шаҳри Хуҷанд шудан чӣ гуна сурат гирифт?
- Он вақт муовини вазири тандурустӣ будам. Шояд бисёриҳо бовар накунанд, вале мошини хизматиам бензин надошт. Ҳамон вақт танҳо ба мошини хизматии вазир ҳар рӯз панҷ литр бензин медоданду халос. Биноан, «Москвич»-и шиносеро киро карда, то фурудгоҳ рафтем.
- Шумо дар иҷлосия вазири тандурустӣ таъин шудед. Таъинот чӣ гуна сурат гирифт?
- Иттилоъ бобати пешниҳод шудан ба ин вазифаро аз Рафиқа Мӯсоева шунидам. Сипас, дар яке аз утоқҳои Қасри Арбоб масъулин, аз ҷумла Абдулмаҷид Достиев, ин тасмимро ба ман фаҳмониданд.
- Аввалин иқдоме, ки амалӣ кардед, кадом буд?
- Баъд аз интихоб шудан Сардори давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон супориш доданд, ки аз Қасри Арбоб унвонии роҳбарони кишварҳои ИДМ ва хориҷи дур барқияи фаврии изтирорӣ, ки онро SOS мегӯянд, ҷиҳати расонидани кумаки бетаъхир ба мубталоёни бемориҳои сироятӣ, ки он замон паҳн шуд, ирсол намоям. Агар ин дастури муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон намебуд, ба ҳалокат расидани ҳазорон нафар дар мамлакат ногузир буд. Сониян, бо дастури дигари Сардори давлат дар шаҳри Хуҷанд Корхонаи истеҳсоли маҳлулҳои тиббиро, ки эҳтиёҷ ба он хеле зиёд буд, фаъол кардем. Аз хотирам намеравад, ки сардори ҳамонвақтаи Раёсати тандурустии вилояти Суғд худро бемор вонамуд карда, аз мусоидат намудан ба ташкили корхона канораҷӯйӣ кард. Муҳимтар аз ҳама, Роҳбари мамлакат ҳамон замон супориш доданд, ки шахсан доруворӣ гирифта, ба навоҳии Фархор, Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ, Восеъ ва шаҳри Кӯлоб равам, ки дар он ҷойҳо бар асари камбуди ғизо бемориҳои сироятӣ, ҷигар ва фалаҷи майнаи сар зиёд буд.
- Шоҳидони ҳол мегӯянд, ки бисёриҳо он замон пешниҳоди Сардори давлатро бобати таъин шудан ба ин ё он мансаб рад мекарданд…
- Дуруст аст. Тоҷикистон он айём ба киштии шикаста шабеҳ буд, ки ба нохудои ҷасур ва сарсупурда ниёз дошт. Шоҳиди бевосита будам, ки шахсони дар мактаби сиёсат обутобёфта ва дар мансабҳои баланд фаъолияткарда вазифаҳои калидиро рад мекарданд. Тааҷҷубовар он аст, ки имрӯз онҳо аз «фаъол» будан дар раванди иҷлосия ва садоқат ба Пешвои миллат лоф мезананд. Ин ҳолат мақоли «ғолибият «падар»-и зиёд дораду мағлубият «ятим» аст»-ро ба ёд меорад.
- Метавонед далел оред?
- Мисолҳо зиёданд. Масалан, Валентина Абдусамадова пешниҳодро бобати таъин шудан ба мансаби муовини Сарвазири ҷумҳурӣ рад карда, гуфт, ки: «ин Ҳукумат умри 7 — рӯза дорад». Сарфи назар аз ин, Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олӣ як қатор сиёсатмадоронро ба майдони давлатдорӣ овард, ки босадоқат ба Роҳбари давлат ва муҳаббат ба миллату Меҳан дар эъмори Тоҷикистони муосир саҳм гузоштанд.
- Дар аксари матолиб ёдоварӣ мегардад, ки маҳз Иҷлосияи XVI Пешвои навро ба арсаи сиёсат овард…
- Ба ин андеша розӣ нестам, зеро то Сардори давлат интихоб шудан низ Эмомалӣ Раҳмон аз обрӯву нуфузи хос бархӯрдор буд. Далел меорам: Тобистони соли 1992 дар ҳайати гурӯҳи ҳукуматӣ, ки ба он муовини Сарвазири ҷумҳурӣ Тухтабой Ғаффоров роҳбарӣ мекард, ба шаҳри Кӯлоб ва сипас ба ноҳияи Данғара рафтем. Ба гурӯҳ зиёда аз 15 вазиру масъули Ҳукумати муросои миллӣ шомилем. Он замон дар ноҳияи Данғара теъдоди зиёди гурезаҳо аз дигар шаҳру навоҳӣ маскун буданд. Баробари фуруд омадани чархбол дар фурудгоҳи Данғара моро гаравгон гирифта, ба толори Омӯзишгоҳи касбӣ — техникии ноҳия бурданд. Дар он ҷо зери поямон мина гузошта, таҳдид карданд, ки метарконанд. Хулоса, ҷони аъзои гурӯҳ дар хатар буд. Илтимосу хоҳиши раиси вақти ноҳия Комилҷон Абдуқодиров ва депутати Шӯрои Олӣ Адолат Раҳмонова бенатиҷа монд. Он замон Эмомалӣ Раҳмон раиси совхоз буданд ва баробари аз қазия огоҳ шудан моро аз марг наҷот доданд. Аз ин бармеояд, ки ҳамон вақт низ Пешвои миллат миёни мардум обрӯву нуфузи бениҳоят баланд доштанд.
Бояд ба ҳама пешравӣ воқеъбинона баҳогузорӣ намоем, таҳаввулот дар фарҳанги сиёсӣ, афкори ҷомеа, инчунин тағйироти куллӣ дар рӯҳия ва афкори оммаро, бешубҳа, ҳамчун нақши мондагори Пешвои миллат эътироф ва арҷгузорӣ намоем.
- Нақши Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олиро ҳар гуна арзёбӣ кардаанд. Шумо аз он чӣ бардошт ва хулосаи амиқ доред?
- Воқеан ҳам, он аз рӯйдодҳои таърихие мебошад, ки дар давлатдории муосири тоҷикон марҳилаи комилан навро оғоз бахшида, давлати дар вартаи нобудӣ қарордоштаро наҷот бахшид ва ҳамчун миллат аз миён рафтани тоҷиконро пешгирӣ кард. Ба ғайр аз ин, ба бесарусомонӣ ва беҳокимиятӣ нуқта гузошт, Роҳбари оқилу хирадманд ва дурандешро интихоб кард, рамзҳои давлатиро тасдиқ намуд. Насли ҷавон бояд донанд, ки он замон бо вуҷуди соҳибистиқлолӣ, ҳатто рамзҳои давлати соҳибистиқол – Парчам ва Нишони миллӣ надоштем ва дар мамлакат Конститутсияи соли 1978 амал мекард. Ба ин шарҳи мухтасар, ки моҳияти иҷлосияро бозгӯйӣ менамояд, чизи дигаре илова карданро ҷоиз намешуморам.
Мусоҳиб Далер МЕРГАНОВ,
«Садои мардум»
