Соли 2009 баъди хатми мактаби миёна ба муҳоҷирати меҳнатӣ, ба шаҳри Санкт — Петербург рафта, дар мағозаи бародарам машғули кор шудам. Аз қисмат бо Абдулбек ном ҷавони чечен, ки дар шафат мевафурӯшӣ мекард, шинос ва баъдан бо иҷозати бародарон, ба шавҳар баромадам.
Дар рӯзгор мушкил надоштем, то он даме ки шавҳарам бо ду зодаи Тоҷикистон - Илҳом ва Насим шинос шуд. Ӯро ба масҷиди дохили бозори «Апраксин двор» бурда, ба ҷамъияти «Таблиғ» ҷалб намуданд ва ба мондани риш, пӯшидани либосҳои мазҳабӣ, омӯзиши маромномаи ҷамъият сар кард. Бо аз даст додани ҷои кори аввала, ба фурӯши атриёт дар масҷидҳо ва наздикии истгоҳҳои метро банд гашта, ба хона кам меомадагӣ шуд. Насиҳати волидонаш дар шаҳри Грозний ҳам беасар монданд ва баъди соли 2010 ба хонаи иҷораамон (наздикии истгоҳи Обуховои Санкт — Петербург) баргаштан, фаъолияти иртиҷоиро идома дод.
Моҳи ноябри соли 2013 бо кумаки молии Илҳом ва Насим, ки барои чипта 5 ҳазор рубли русӣ равон карданд, шавҳарам, ман ва фарзандонам аз тариқи хатсайри Санкт-Петербург — Киев — Истанбул ба Туркия сафар кардему «дӯстон» — и оила дар фурудгоҳи Ататурки шаҳри Истанбул пешвоз гирифта, ба хонаи иҷорае дар маҳаллаи Қайнарҷаи шаҳри Истанбул, ки Амин ва Абдураҳмон бо ҳамсаронашон мезистанд, бурданд. Он ҷо даҳ рӯз мондем. Шавҳарам бо шаҳрвандони Ӯзбекистон дар маркази аъзои ДИИШ бо номи «Дернек», дар «Катибаи ал – Бухорӣ» сафар ба Сурияро матраҳ менамуданд.
Бештари занҳои ҷиҳодиёни ӯзбек дар минтақаи Қайнарҷаи Истанбул истиқомат карда, шавҳаронашон дар Сурия, дар сафи ташкилоти «Ҷабҳат — ан — Нусра» меҷангиданд. Дар чор моҳ як маротиба ба Туркия омада, як моҳ бо оилаҳояшон мемонданд ва ин амалро пайравӣ ба даврони халифа Умар ибни Хаттоб маънидод мекарданд.
Шавҳарам маро бовар мекунонд, ки дар сурати наёфтани ҷои кори хуб дубора ба Туркия бармегардем. Амин ва Абдураҳмон аллакай дар Сурия буданд ва шавҳарамро даъват менамуданд. Иловатан, шавҳарам таҳдид мекард, ки дар сурати розӣ нашуданам, фарзандонро бо худ гирифта мебарад. Илоҷе наёфта, тақрибан моҳи январи соли 2014 бо мусоидати Абдураҳмон ва Амин ба шаҳри Идлиб рафтем. Ҷангиёни мусаллаҳ моро ба минтақаи Риф — Муҳандисини Идлиб бурданд. Дар он мавзеъ шаҳрвандони тоҷик зиёд дида мешуд, ки аъзои собиқ ҲНИ буда, бо роҳнамоии Амриддин Табаров ба Афғонистон рафта буданд ва бо тавсияи роҳбари ташкилоти террористии «Ансоруллоҳ», аз Афғонистон тавассути кишварҳои Эрон ва Ироқ ба Сурия омада, ба сафи ДИИШ пайвастанд. Ҷангиёни тоҷики «Ансоруллоҳ» ба «Ҷабҳат — ан — Нусра», ки қаноти ДИИШ буд, итоат мекарданд.
Дар минтақаи Риф — Муҳандисини Идлиби Сурия шавҳарам Абдуллобек як моҳ курси тайёрии ҷангиро дар ҳайати ДИИШ гузашт ва «байъат» карданд. Курсҳо барои аъзои навҷалбшуда дар ҳайати 20 — 30 нафар қариб ҳар моҳ гузаронида мешуд. Макони омӯзиш ба хотири таъмини амниятӣ зуд – зуд иваз мегардид. Курсҳои дигар, аз қабили омода намудани мутахассиси таҷҳизоти тарканда, нишонзанӣ, танкчиён ва ғайра баъди гузаштани курси ҳатмии ҷангӣ гузаронида мешуданд.
То октябри соли 2014 аҳли оила дар ҳайати «Катибаи ал-Бухорӣ», дар минтақаи Риф — Муҳандисин қарор доштем. Шавҳарам барқчӣ ва тақсимгари хӯрока ба аъзои катиба кор мекард. Ибтидо моҳона барои калонсолон 40 доллари ИМА ва барои кӯдакон 10 доллари ИМА муайян шуд. Ҳамчунин, бо хӯрока пурра таъмин мегардидем. Маҳсулоти ниёзи аввалия дар бозор, мағоза, марказҳои савдо фаровон буд. Арабҳои таҳҷоӣ тиҷорати онҳоро ба роҳ мемонданд. Амиру наздиконашон ба курдҳои Ҳизби коргари Курдистон маблағ дода, мол ва маблағҳои хайриявиро аз худ карда, дар минтақаҳои зери тасарруфи ДИИШ ба савдо мезаданд.
Баъди чанд муддат байни гуруҳҳои террористии «Ҷабҳат – ан — Нусра» ва ДИИШ ихтилоф сар зад. Бо истифода аз ин фурсат моҳи апрели 2014 кӯшиши ба Туркия фирор карданро намуда, ба дасти ҷангиёни «Ҷабҳат -ан — Нусра» афтодем. Маротибаи дуюм моҳи ноябри соли 2014 шавҳарам бо кумаки сокинони таҳҷоии Риф – Муҳандисин бо 10 оилаи дигари фиребхӯрда ба шаҳри Раққаи Сурия, ки дар ихтиёри ДИИШ буд, фирор кардем ва мехостем, ки баъдан, аз минтақаи Талавияти Сурия ба Туркия гузарем. Дар минтақаи Талавият моро аъзои ДИИШ дастгир карда, ба шаҳри Раққа бурданд ва дар таҳхона ҷой карда, гуфтанд, ки агар ба ташкилоти онҳо аъзо шавем, бо хона ва маош таъмин мегардем. Аз ноилоҷӣ ба пешниҳоди онҳо розӣ шуда, баъди ҳафтае ба деҳаи Табқаи шаҳри Раққа интиқол ёфтем. 21 апрели соли 2015 фарзанди сеюмам Фотима дар ҳамин шаҳр ба дунё омад.
Дар минтақаи Табқаи Сурия бештар тоҷикон истиқомат мекарданд. Амин амири тоҷикони шаҳри Раққа интихоб шуда буд. Ҷонибдоронаш дар минтақаи Табқа ва маҳаллаи Қадисияи Раққа мезистанд. Дар минтақа тоҷикон се қабати як бинои истиқоматиро дар ихтиёр доштанд. Тобистони соли 2015 дар натиҷаи бомбаборони маҳаллаи Қадисияи шаҳри Раққа Амин бо ҳамроҳии ҷонибдоронаш ба ҳалокат расиданд.
Соли 2015 бо кумаки як араби муқими Сурия, ки ба 200 доллари ИМА шаҳрвандони хоҳишмандро аз як минтақа ба дигар ҷой мерасонд, кӯшиши гурехтанро кардем. Дар роҳ то ба минтақаи Бисейраи Раққа норасида, аз ҷониби амниятиҳои ДИИШ дастгир гардидем. Моро ба хонаамон баргардонида, шавҳарамро 3 рӯз зиндон ва огоҳ карданд, ки дар сурати такрор қатл хоҳем гардид.
Ду солу шаш моҳ дар шаҳри Табқа истиқомат кардем. То соли 2016 дар Табқа беморхонаҳо, шуъбаҳои пулис, амният аз ҷониби аъзои ДИИШ фаъолият мекарданд. Вазифаҳои баланду сердаромадро арабҳо соҳиб шуда, шаҳрвандони кишварҳои Осиёи Марказӣ ба ҳайси маргталаб истифода мешуданд.
Амирони ДИИШ дар муҳорибаҳо иштирок накарда, аз утоқи корӣ амалиётро назорат мекарданду фармон медоданд. Ин ҳама боиси шубҳаю норозигии бархе аз ҷангиён аз ҷумҳуриҳои Доғистон, Чеченистон, Қирғизистон, Озарбойҷон, Қазоқистон нисбат ба ДИИШ мегардид. Қисмате аз онҳо бо ҳар баҳона аз байн бурда мешуданд.
Моҳи августи соли 2016 шавҳарам зимни бомбаборонкунии тайёраҳои ҷангии ИМА дар яке аз мадрасаҳои шаҳри Табқа ба ҳалокат расид. Мурдаҳоро бидуни шустан ва ҷаноза чӣ гунае, ки рост омад мегӯрониданд. Маҷбуран ба катибаи «Мактабу шуҳадо» узвам намуданд. Маҳсулоти хӯрока аз сӯи ДИИШ таъмин мешуд. Аввалҳо, миқдоре маблағ кумак мекарданд, ки баъдан пурра қатъ гардид.
Дар ДИИШ барои занҳое, ки шавҳарҳояшон дар муҳорибаҳо кушта шуда буданд, ҷамъияти бо номи «Катибаи шуҳадо» амал мекард. Занҳоро 20 нафарӣ ҷудо намуда, болояшон як мард ба сифати масъул таъин мегардид. Мардҳо дар ҳузури ҳама худро марди имондор вонамуд карда, дар хилват тамоми аъмоли фаҳшро бо занон раво медиданд. Мегуфтанд, ки тамоми ҳуқуқҳои шавҳар ба онҳо аз ҷониби «халифа» Абӯбакр – ал — Бағдодӣ дода шудааст. Бисёре аз занҳои бевамонда, аз нафрат бо ин мурдорҳо, ба дилхоҳ мард издивоҷ мекарданд. Аз ҷумла, ман ҳам баъди даҳ моҳи марги шавҳар, ноилоҷ ба Бақит ном шаҳрванди қиргиз издивоҷ намудам. Якҷо бо ӯ низ кӯшиши гурехтанамон бебарор анҷомид.
Соли 2017 низомиёни ИМА якҷо бо ҷангиёни курд дар шаҳри Табқа амалиёти низомӣ оғоз намуданд. Бо истифода аз фурсати қулай ҳамроҳ бо дигар сокинони шаҳр ба минтақаи Кишмаи Дайр-узор кӯч бастем. Зуд – зуд бар асари ҳуҷумҳо ҷои иқомат тағйир дода, ақибнишинӣ менамудем. Занону кӯдакон аз гуруснагӣ ранҷ мекашиданд. Ҳафтаҳо ғизо намеёфтем. Дар ҳоле ки дар анборҳои ДИИШ линчаҳои орд, қуттиҳои равған ва дигар маҳсулоти хӯрока фаровон буданд ва аз сӯи арабҳои Ироқ назорат мешуданд.
Бо муташанниҷ шудани вазъ дар шаҳри Кишма, нархи маҳсулоти хӯрокворӣ бениҳоят гарон шуда, қимати як кило шакар ба 50 доллар, як халта орд — то 1500, як кило хурмо — 40, 4 литр равған — 150, биринҷ — 30 — 50 доллари ИМА боло рафт. Маҳсулоти хӯроквории анборҳо ба мардум дода намешуд ва бо маблағҳои гарон ба шахсони пулдор фурӯхта мешуданд, ки баъди бомбаафкании ҳавопаймоҳои ҷангии ИМА хоку туроб шуданд.
Дар Кишма 35 ноболиғ аз гуруснагӣ ба ҳалокат расид. Шахсан, бо фарзандон аз набуди ғизо алаф ва сабӯс харида истеъмол намудем. Замбурӯғ чида, дар об ҷӯшонида хӯрдем.
Тақрибан, моҳи июни соли 2018 Бақит ҳам дар натиҷаи бомбапартоии тайёраҳои ИМА дар бозори вилояти Дайра-Зор кушта шуд. Ба муҳосира афтодани шаҳр вазъиятро бисёр вазнин гардонд. Бисотамро бо 2 мошини сабукрави шавҳарам фурӯхта, 10 000 доллари ИМА ҷамъоварӣ кардам.
Дар шаҳри Дейр – аз — Зор тавассути шабакаҳои иҷтимоӣ қарори афви шаҳрвандони гумроҳшудаи Тоҷикистон аз ҷониби Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро шунида, хушҳол шудам.
Ҳолатҳои зарурӣ роҳбарияти ДИИШ занҳои муқимии Сурияро тавассути миёнаравии арабҳои маскун дар минтақаи курдҳо бо пардохти 200 — 300 доллари ИМА ба минтақаҳои бехавфи Ҷараблус, Азаз, Ар-Рая, Африн, нисфи Идлиб интиқол медоданд. Занҳои муҳоҷир аз он имтиёзҳо бенасиб буданд. Роҳбарияти ДИИШ соли 2017 тақрибан 500 зани бевамондаи ҷангиёни ДИИШ — ро, бо баҳонаи ба Туркия фиристодан, ба курдҳои Сурия фурӯхтанд.
26 декабри соли 2018 миёнаравҳо фаҳмонданд, ки худамро араб вонамуд карда, ба назди масҷиди «Ҳаббаби», ба минтақаи Шаъфа равам ва бо занҳои араб пайваст шавам. Бо пардохти маблағҳои дошта, шабонгоҳ савори 3 автомошинаи тамғаи «Портер» моро тавассути саҳро, ба минтақаи курднишини Сиҷо ва аз он ҷо пулисҳои курд ману кӯдаконамро тавассути автомошинаи «Старекс» ба минтақаи охири Минбич, аз он ҷо тавассути ду мототсикл ба минтақаи Ҷараблус, ки аз ҷониби туркҳо назорат мешавад, оварданд. Сипас, тавассути автомобил ба минтақаи Ар — Рая, ки дар наздикии марзи Сурия бо Туркия ҷойгир аст, омадем. Дар дидбонгоҳе пулиси суриягӣ маро ба назди туркҳо бурд. Ду рӯз дар яке аз назоратхонаҳо пурсуҷӯ шудам. Мақсадамро гуфтам. Аз он ҷо ба минтақаи «Мактаб сафора»-и музофоти Азаз бурданд. 30 декабри соли 2018 дар бошишгоҳи «Шабиба» — и Азаз таҳти назорати туркҳо, ки шаҳрвандони Тунис, Озарбойҷон, Фаронса ва араб буданд, ҷойгир карданд. 2 январи соли 2019 бо кормандони Сафорати Тоҷикистон дар Туркия телефонӣ изҳори ба Ватан баргаштанро кардам. 23 феврали соли 2019 фарзанди чорумам Шукурова Ҷовирия дар шаҳри Азази Сурия таваллуд шуд.
Бо кумаки Сафорати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Ҷумҳурии Туркия 3 майи соли 2019 бо ҳамроҳии 4 фарзанд аз шаҳри Азази Сурия ба Туркия омадам. Ниҳоят, ба бахти ману фарзандонам, Сафорати Тоҷикистон шаҳодатномаи иҷозати бозгашт ба Ватанро ба мо расонд. 7 майи соли 2019 аз шаҳри Газиантепи Туркия ба шаҳри Истанбул ва аз он ҷо бо хатсайри Истанбул — Душанбе ба Тоҷикистон, ки даҳ соли расо набудам, баргаштам. Ободию зебогӣ ва осудагии Ватанро дар муқоиса бо кишвари ҷангзадаи Сурия муқоиса намуда, гӯё он ҳамаро дар хоб медидам. Ростӣ, ки умед ба зинда мондан надоштем. Худованд гӯё ба мо умри дубора бахшид. Ранҷи зиёд кашида, шоҳиди қатлу куштор, даҳшатҳои гӯшношунид гардидем, ки намехоҳам дигарон бубинанд. Хулас, дар сафи ДИИШ барин гурӯҳу ташкилотҳои иртиҷоӣ ҷаллодони башар, ки бӯе аз мусулмонӣ намебаранд, ба қатлу куштор, таҷовузу ғорат машғуланд.
Зайнура ТОЛИБОВА, сокини ноҳияи Шаҳринав
